i

Definitions (by source)

Show all

prep. (eclipsing); for pronom. forms, etc. see Introduction, p. 30; usually spelled a; used of location, ‘in’, ‘into’ passim; used of time, ann sna bliadhnaibh dēigheanacha so 48.13-14, Nī ghéna tú obair ... ann 16.8-9; with subst. vb. to denote existence, nach fuil Dia ann achd tusa 38.18, nach fuil ann achd aón ndia 44.2-3; used to form adverbs in ann so, ann sin

Aibidil Gaoidheilge & Caiticiosma: Seaán Ó Cearnaigh's Irish primer of religion, published in 1571. Editor: Brian Ó Cuív.

prep.+ dat. or acc.pron.; ionnam, inneam; ionnat, inneat, -d; ann, inn; innte; ionnuinn,  inninn; ionnaibh, innibh; ionnta, inntibh; i n- + rel. + ro>ar‘, 12 4, 23 3, 77 3, 97 27; is gach, i ngach 58 18, 24 P 8 189; Uses cf. TS. also i dtír, is tír 29 26, 47 14, 60 25; +plur. art.(i)sna cf. 24 P 8 191, 193.

Aithdioghluim Dána: A Miscellany of Irish Bardic Poetry, Historical and Religious, including the Historical Poems of the Duanaire in the Yellow Book of Lecan. Vol II, Translations, Notes, Vocabulary. Editor: Lambert McKenna S.J.

rfh., in; ánn, 1626, 2837, inntibh, 4368, 4436, 5591, um, in my, 296, 1391, 1622, i nach, 4040, inn (sic) nach, 2555; a bhfíor nó a mbréig, 3261-2; a nglainmheabhair, 3445; a saoghal na saoghal, 5350; iad na ttriúr, all three of them (of things), 3653.

Scáthán Shacramuinte na hAithridhe. Author: Aodh Mac Aingil. Editor: Cainneach Ó Maonaigh O.F.M.

(eclipsing), prep., in, into; [The old distinction between i with dat., ‘in’ and i with acc. ‘into’ is preserved only in the pairs is-tigh, is-teach and amuigh, amach; hence before sg. nouns the asp. art. (old dat.) and ecl. art. (old acc.) are used indiscriminately with this prep., though the former is commoner; san bhioth, 832: san mbioth, 837; annsa chéill, 3219: annsa gcéill, 2532; san phea-cadh, 2888: san bpríosún, 7365; san tsaoghal (dat.), 339: san saoghal (acc.), 1866; regularly san teampall, 3223; but, san bhfonn, 6020; san bhfaoisidin, 4865-66, etc.]—with art., sg. san, 2, 30; rarely sa, 3345, 3531; annsan, 1519; annsa, 2532, 3219; pl. sna, 364, 4628;--with rel. ’na raibhe, 584; ’na gcuirthear, p. 13, etc.; ’nar chuireadar, 3693; the older construction omits the rel., áit i bhfuil, 7137; i bhfacaidh, 576; but iona bhfuaradar, ‘in all that they got,’ 3684, see 4. a; with cop. + rel. ionarb, 2088; ’nar, 6892; with neg. ’snach, 5175; ’snách, 6281; is nach, 9859;--with poss. im, 143; it, 1697; id, 3707; ’na, 54, 140, 2278; ’nar, 9431; in bhar, 1950 (but, ’nar lámhaibh, in manibus vestris, 8579);--with gach, in gach, 2545, 4020, 4141, etc.; but is gach, 798;--with pers. pron., ionnat, 1064; ann, 182, 321; innte, 726; ionnainn, 8906; ionnaibh, 1833; ionnta, 4624 Used 1. of time: i n-aimsir, 165, 885; i n-aisling, 53; i n-aoinfheacht ré, ‘along with,’ 399; san mbás, 129; i ndeireadh bheatha, 407; i ndiaidh, 918, 969; i bhféile an bháis, 794; i mí aoibhill a ratha, 542; i bpongc, ‘in puncto,’ 569; i dtús na n-aimsear, 89, etc.; 2. of place; (a) of motion, after verbs of motion, as cor, dol, léigean, teilgean, teacht, etc., 801, 822, 864, 870, 906, 908, 915, 922, 923, etc.; so after claochlódh, ‘to change into,’ 300; and very frequently after cor, tabhairt and dol, q.v., as in, cor i gcéill, i gcuimhne, i leith, i n-iocht; do-bheir i ndearmad, i bhfaill, i dtáir; dol i nglóir, i sochar, i dtarbha, etc.; also commonly after substt. (alone, or with cor, tabhairt) denoting respect, esteem, liking, etc., or their opposites; dimbríogh do thabhairt san uile ní, 342; neimhsheadh, 339; seadh sna sealbhaibh, 364; sna séadaibh, 8125; dúil i gcraos, 396; ’na dhúthaigh, 6023;--(b) of rest: san ait, 285; san bheathaidh, 108; san bhioth, san mbioth, ‘in the world,’ = ‘at all,’ 699, 2091; i gcolainn, 790; san bhfuirinn, 867; i meadhón, 570, 777; ’na mheanmain, 140; san mhuir, 843; i bpríosún, 113; i n-uachtar, 868;--often in cpd. prep. i n-aghaidh, 157; i gcionn, 5215, 5225; ’na chomhair, 351; i gcuinne, 104; id dháil, 128; ’na fhochair, 266; imeasg, 288; i dtimcheall, 4287;--3. modal, variously, cf. i gcoitchinne, 36; ’na fhiadhnaise, 282; i bhfioghair, 840; i gcruth go, 95; i ngíoll ré, 4377; i n-oirchill ar, 886; i bpéin bháis, 6; i riocht, 16; i seilbh, 163, etc. Noteworthy is the predicative use after the substantive verb: is dearbh go bhfuilim-se im dhuine shomharbhtha, ‘sum quidem et ego mortalis homo,’ 142; atá ’na iolar ós na héanaibh 7 ’na ghréin ós reannaibh nimhe, ‘who is an eagle over the birds and a sun over the stars of heaven,’ 5004; bí an fíréan ’na chomh-oighre ag Críost, 10976; sinne do bheith ’nar macaibh ag Dia, 9431; go rabhadar a shúile ’na dtobraibh, 5935; biaidh siad ’na ndeataigh, ‘fumus erunt,’ 6370; so in the absolute construction, 7 fear dhíobh ’na amadán, 9613; 7 iad ’na gcró-bhuailtibh crábhaidh, 2278; and in factitive predication: ar inghin Saul d’fhagháil ’na mnaoi dhó féin, 10938. The pronom. form ann is in very common use: ann so ‘here, now, at this point,’ 5193; ann sin, ‘there, then, in that case,’ 770, etc.; after bheith, ann is constantly added to denote existence: bíd drong ann, ‘there are people,’ 554; an droch-nós...do bheith ann, 359; gnathughadh bhíos ann, 417; easgar airgid...do bheith ann, ‘that a silver vessel should be there,’ 486; an dream nacharbh fhiu an domhan a mbeith ann, ‘that they should live therein,’ 5530; with the copula, is eadh is treas bás ann, ‘this is the third death,’ 1948; cf. ní fhuil ionainne acht daoine somharbhthacha, ‘we are but mortal men,’ 149; nach fuil acht talamh san cholainn, 432; nach fuil acht cré ionnta, 459; nach bí acht cairn chrumh ’na gcorpaibh, 518, etc.; but there is also an important idiom, nach bí ann féin iompódh, that ‘there is not in him (power) to turn,’ 3903

Trí Bior-Ghaoithe an Bháis: The Three Shafts of Death. Author: Geoffrey Keating. Editor: Osborn Bergin.