do-ním

Definitions (by source)

Show all

‘I do, act, make’; for forms see Introduction, p. 38; with various predicates, e.g. admháil, adhaltrannas, adhmoladh, aithreachas, aithrighe, buaidhreadh, comhnaidhe, cungnamh, díoghaltas, dóchas, dúnmharbhadh, eadarghuidhe, faire, fiadhnaise, gaisceadh, goid, guidhe, iarratais, íomháigh, lorgaireacht, neamh, obair, saothar, seanmóir, seirbhís, transláision, trócaire, umhlacht, urrnaighthe; periphrastic use in do nímsi ... admhail mo chredmhe 43.16-19, do níthear na sacramenntighe do mhinistrālachd 48.18-19; with de in  a ndearnadh ball do ... dhm 11.15-17

Aibidil Gaoidheilge & Caiticiosma: Seaán Ó Cearnaigh's Irish primer of religion, published in 1571. Editor: Brian Ó Cuív.

[EC dénamh], Pres, do-ním, -déanaim, -déinim; do-ní, -déana, -déine; do-ní, -déan, -déin, -déineann, -déanann; do-nímid, do-niam(aoid), -déineam, -déanam, -déanmaoid; do-níthe, -déantaoi; do-níd, do-niad, -déanad; do-níthear, -déantar; Impf. do-nínn, -déininn, -déanainn; do-níodh, -déineadh, -déanadh; do- nímis, do-niamaois, -déinimis; -déanma(o)is, etc.; Fut. do-ghéan, -diongan, -dingean, -dingéan; do-ghéana, -diongna, -dingne, -dingéana; do-ghéana, -diongna, -dingne, -dingéana; do-ghéanam, do-ghéanmaoid, -diongnam, dingneam, -dingéanam; do-ghéantaoi, -diongantaoi, -diongaintí, -ti, -dingeinti, -tí, -dingéantaoi; do-ghéanad, -diongnad, -dingnead, -dingéanad; Cond. do-ghéanainn, -diongnainn, -nding(éa)n(a)inn, etc.; Subj. do-near, -dearnar; do-néis, -dearna; do-né, -dearna: do-neam, -dearnam; do-neithe, -dearntaoi; do-nead, -dearnad; do-neithir, -dearntar; Impf. Sbj. do-neinn, -dearnainn, etc.; Pf. do-r(o)inneas, do-r(o)ighneas, do-ríneas, do- róineas, do-rónas, -dearnas; do-r(o)innis, etc., -dearnais; do-r(o)inne, do-r(o)ighne, do-ríne, do-róine, -dearna; do-r(o)inneama(i)r, etc., do-rónsam, do-rónsama(i)r, -dearnama(i)r, -dearnsam, -dearnsama(i)r, etc.; Imper. déanar, déinear; déine, déana; déineadh, déanadh, etc.; vn. déanamh [100], -aimh [10], déineamh [101], -imh [150]; Uses, cf. TS; also: do-ním used to avoid the repetition of a verb 6 12, 11 5, 12 1; do-ním fíon d’uisge 36 4; do-ním dúthaigh de I consider it to be a home-land 23 2; do-ní fíon d’uisge water becomes wine 12 14, 28 12; do-ním dubh é I blacken it 41 19; do-ním damh é I adopt him as follower 83 1 n.; déana agat 61 5 n., do-ním ar I make for, approach, attempt 63 36, 66 5; déanamh thar to do without 38 7, 77 18; do-ní Dia draoi thar God sets poet above ... 96 6; do- ním fleadh romhat I prepare feast for you 65 24; do-ním cách le . . . I cause all men to be with ... 77 28; do-ní sé ionad cloinne He takes the place of, i.e. He becomes, a son 77 1; do-ní clann d'fhior a man takes the place of a son 77 2; déanamh daigh-riaghla a well-ordered composition 72 1.

Aithdioghluim Dána: A Miscellany of Irish Bardic Poetry, Historical and Religious, including the Historical Poems of the Duanaire in the Yellow Book of Lecan. Vol II, Translations, Notes, Vocabulary. Editor: Lambert McKenna S.J.

I do, I make. do-ním ar, I make for, try to attain, 1229, 3431; do-ním tré, I drive through, 1726.

Poems on the O'Reillys. Editor: James Carney.

I do, make, 7rl.; láithr. má ní tú, 1346, ní dhén tú, 2106, ord. déineam, 1427, 1483, cait., do-rínis, 132, do-rīnis, 148, do-ríne, 27, do-rín, 5784, -dearn-, 214, 3389, -dérn-, 1272, 1727, fáist. -dhíongn-, 3668, 3669, coin. uatha 2 p. -díngeanta, 762, -dhingeantá, 2624, 3 p. -díongnadh, 1264, -diongnadh, 1269, foshuít. láithr. -d(h)éarn-, 4249, 6544, ainmfh. dénabh (sic), 3174; do-níd na deamhuin balbháin, the devils make people dumb, 2082.

Scáthán Shacramuinte na hAithridhe. Author: Aodh Mac Aingil. Editor: Cainneach Ó Maonaigh O.F.M.

d. ar I make for, go to 2060 n; déanam i gceann a chéile let us get together 1361; déanamh thairis to do without him 2863; maoine Bhriain do-roighne ris? 952.

The Book of O'Hara: Leabhar Í Eadhra. Editor: Lambert McKenna S.J.

[see Grammatical Introduction], I make, do, create, etc.; build (a house), 7647; create, 3227; act, 3478; in varied predication: e.g. 1. ainiocht, 4625; aithrighe, 2654; aithris, 3900; almsana, 4998; amharc, 3038; anchaitheamh, 5273; boltnughadh, 1920; breitheamhnas, 8964; bronntas, 2224; caoi, 5821; caoineadh, 2039; coigilt, 6580; coimmeas, p. 51; coinneal-bháthadh, 4666; coir, 3293; comhairle, 2942; crábhadh, 8928; deadhailt, 1219; deithbir, 10580; dícheal, 8029; díol, 4650; dochar, 8701; eadarghuidhe, 4959; éag, 2371; éigheamh, 4488; eitill, 7628; faisnéis, 3213; fanámhad, 8420; faoisidin, 1757; fearg, 9040; fleadhughadh, 7899; foghail, 1370; foghmhar, 9708; fromhadh, 5007; gléas, 4477; gnáthughadh, 4747; guidhe, 4545; iodhbairt, 458; iongantas, 8471; imchreachadh, 9537; leathroinn, 2221; luas, 2307; meidhil, 2325; míreir, 6819; nuall-ghubha, 4390; offráil, p. 160; olc, 9088; peacadh, 2540; saothrughadh, 8880; seachmall, 4605; tiomna, 8682; triall, 7626; truaighe, 4219;--2. folld. by indirect object with prepp., ar, de, do, ré: (a) with ar, behave towards, usually of inflicting evil upon, e.g., aidhmilleadh, 6088; ainiocht, 4686; áladh, 2263; bagar, 1935; buaidhreadh, 8703; casaoid, 4557; cneadh, 1011; creachaireacht, 9523; díoghaltas, 5410; éagcóir, 9097; feall, 5217; inghreim, 7278; smacht, 1928; (though also, trócaire, 4484; and cf. aithbheódhadh, 8724; breitheamhnas, 4949; caomhna, 3690; faire, 5418): (b) with de, to make x of y, e.g., go ndéinid blogha dhi, ‘they make fragments of it,’ 735, 3861; go ndéin dia dhi, ‘makes a god of it,’ 2010; dée...díobh, 2022; dréimire dár lochtaibh, 8033; easgcara dhíot, 3554; luaithreadh...do chrann an choguais, 387; othar don anam, 10459; do-rinne rí...de, ‘made him king,’ 2426; impersonally: do-ní fiadh-chapall don chapall mhín, ‘the tame horse becomes a wild horse,’ (lit. ‘it makes a wild horse of the tame horse’), 7450; do-rinne sliabh mór dhi, ‘it became a great mountain,’ 64; but, do-ní...díogha don bheathaidh mh. 7 rogha dona neithibh t., 2045; rarely used as in 8471, do-ním iongantas don oirnis, ‘I make a wonder of, am astonished at the method’: (c) with do, to do (kindness, service, harm, etc.) to, (with dochar, feidhm, sochar, truaighe), e.g., nach diongna an treas bás...díoth ná dochar dhó, 2365; so, 3077, 5472; i ndíol gach feadhma dá ndearnsad dó, 5954; créad an sochar do-ghéanadh...dhamh, 7076; do-ghéana truaighe dhúinn, ‘miserebitur nostri,’ 4481; as dat. commodi, do-nímíd dréimire dhúinn féin, 8033; cf. go ndearna Dia riaghail díreach do réasún an duine, 3000;--with ré (lé), to behave towards, to do to: is amhlaidh do-níthí riú, ‘thus it was done to them,’ 376; mar sin do-ní an bás ris na daoinibh, 763; cf. 2426, 3862, 9152, 9160;--3. with adj. as factitive predic., ‘to make (ugly, etc.)’; do-rinneadh cosmhail riú é, ‘he was made like to them,’ 1391; is dochraidh...do-rinnis do sgéimh, 1341; do-rinneadar...nocht mé, 9217;--4. used periphrastically with verb. noun follg: an tan do-ghéantar na peacthaigh do dhealughadh, ‘cum separabuntur impii,’ 6409; nach diongnadaois iad féin d’inneall, 523, 2240; go ndéantar iad...d’ionnradh, 2320; do-níthear é d’fhóirithin, 2333; nach diongnadh an mhailís a thuigse do chlaochlódh, ‘ne mutaret,’ 5313; nach déinid iad féin d’anacal air, 5514; go ndiongnadh...a bhreith don tsaoghal, 6086; do-ghéan do chonnlughadh, ‘I will make thy collecting,’ for colligeris, 6094; do-ghéantaoi an beó do thoghairm, 6128; cf. 6581, 6719, 7091, 7175, 7841

Trí Bior-Ghaoithe an Bháis: The Three Shafts of Death. Author: Geoffrey Keating. Editor: Osborn Bergin.